Çocukların Öz-Bakım Becerilerini Kazanma Seyri

     Çocuk doğduğu andan itibaren bakıma muhtaçtır. Ona bu bakımı ebeveynleri vermelidir. Ancak çocuk her günün sonunda biraz daha büyümekte ve kendini yapabilecekleri konusunda geliştirmektedir. Ve zamanla artık kendi kendine bakabilecek, kendi ihtiyaçlarını görebilecek, bağımsız bir yaşam sürebilecek bir birey haline gelecektir. Tabii bu bir anda olmayacaktır. Çocuk her beceriyi basamaklar halinde yavaş yavaş kazanacaktır. Burada bize düşen ise ona yapabileceklerini fark ettirmek ve onun için çevreyi düzenlemektir.
     Temel öz-bakım becerileri şunlardır: Temizlik(banyo yapma, el-yüz yıkama, diş fırçalama), yemek yeme, tuvalet, giyinme-soyunma.
     Tuvalet:

• Çocuklarda 18.aydan sonra tuvalet eğitimine başlanır.
• İlk olarak kolaylık sağlaması amacıyla lazımlık kullanılabilir. Ancak lazımlık kesinlikle salonda, odada vs. olmamalıdır. Çocuğa tuvalet eğitimi kazandırılıyorken her yerde tuvaletini yapabileceği düşüncesi uyandırmamak gerekir.
• Tuvalet eğitimi için yaz aylarının seçilmesi daha uygun olur.
• Ebeveyn çocuğu günde en az 8 kere lazımlık veya klozete oturtmalıdır. Ancak çocuk burada 3-5 dakikadan fazla oturmamalıdır. Bu konuda zorlayıcı tutum sergileyen, saatlerce çocuğu orada tutan ebeveynler çok yanlış bir tuvalet eğitimi vermektedir. Bu yanlış tuvalet eğitimleri çocukta ilerleyen yaşlarda düzeltilemeyecek kişilik nevrozları oluşturabilir.
• Günün hangi zamanları tuvalete çıkarmalı:

1. Sabah kahvaltısından önce
2. Sabah kahvaltısından sonra
3. Öğle yemeğinden önce
4. Öğle yemeğinden sonra
5. İkindi kahvaltısından sonra
6. Akşam yemeğinden önce
7. Akşam yemeğinden sonra
8. Yatmadan önce

• Tuvalet eğitimi uygulama yapıldıkça kazanılır, nasihatlerle kazanılmaz.
• Tuvaletini yapan çocuğa ödül verilebilir, alkışlanabilir. Ancak bu sevinçler ve ödüllendirmeler abartılmamalıdır.
• 36-48 ayları arasında çocuk giysilerini de kontrol etmeye başlar. İç çamaşırını ve elbisesini çıkarabilir. Pantolonunu indirip, tuvaletini gerçekleştirebilir.
• 60-72 ayları arasında çocuk tuvaletini tek başına yapabilir.

     Yemek yeme:

• 3 aylıkken biberonları göğsüne dayayarak kavrar.
• 5-6 aylık bebek biberonu dikler ve içer. Bu noktada anne desteklemelidir.
• Dişler genellikle 4-7 ayları arasında çıkar. Bu andan itibaren daha pütürlü gıdalar (çorba, havuç, salatalık, ekmek kabuğu vs.) verilmelidir.
• Bebek büyüdükçe blenderdan geçen malzemeler daha az pürelenmelidir. Gıdalar giderek daha az ezilerek, daha ufak parçalar halinde verilmelidir.
• 11 aylık çocuk kaşık tutabilir. Bu aydan itibaren çocuk kendi yiyebileceği konusunda desteklenmelidir.
• 18 aylıkken ailesiyle masada yer alır.
• 1 yaşından itibaren biberon bırakılıp, küçük bardağa geçilmelidir.
• 2 yaşında rahatlıkla parçalı gıdaları yiyebilir.
• 36-48 ayları arasında çocuk temel yemek yeme alışkanlığına sahiptir. Örneğin; çatalla yiyebilir. Sürahiden suyunu alabilir, bardağa dökebilir.
• 48-60 ayları arasında çocuk çatalı, bıçağı, kaşığı daha becerikli biçimde kullanır.
• 60-72 ayları arasında çocuk çatalı ve bıçağı bir arada ustalıkla kullanır.

Giyinme-Soyunma:

• Çocuk önce soyunma, sonra giyinme becerisi kazanır.
• 15.aydan itibaren ayağındakini çıkarabilir. Bilek kısmı gevşek çoraplardan başlanmalıdır. Hafif bağlanmış ayakkabı bağını çözmesi, şapka çıkarması öğretilebilir.
• 2 yaşında giyinme eğitimi başlanmalıdır.
• Bu yaşlarda odasını toplu tutma alışkanlığı da kazandırılmalıdır. Bu düzene kendisi dikkat etsin.
• 36-48 ayları arasında çocuk fermuarı alttan kapalıysa kapatır ve açar. Kendine uygun büyüklükteki düğmeleri kapatır ve açar.
• 48-60 ayları arasında çocuk elbisesinin arkasında bulunan düğmeleri -bağlar hariç- açar. Ayakkabısını bağlar, bir düğüm atar. Giysilerinin önünü açar, arkasını ayırt eder. Orta boy düğmeleri açar ve kapatır. Çıtçıt, kopça, kemer ve ayakkabı tokalarını açar ve kapatır.
• 60-72 ayları arasında çocuk tüm düğmeleri  açar ve kapatır. Yalnız başına giyinip-soyunabilir. Ayakkabılarının yönünü şaşırmaz. Ayakkabı bağını -fiyonk hariç- bağlar. Giysilerini kendi seçer.

     Temizlik:

• 48-60 ayları arasında çocuk burnu akınca mendille siler. Hapşırınca eliyle ağzını kapatır.
• 60-72 ayları arasında çocuk saçlarını tarar.

         El-Yüz Yıkama:

• 3-4 aydan itibaren lavaboda ılık suyla yıkayıp, kurulamalıyız.
• 1 yaşında mutlaka yıkatmalıyız.
• 2 yaşında kendi yıkamalı, kurulamalı, musluğu kapatmalıdır.
• 60-72 ayları arasında çocuk elbiselerini ıslatmadan elini, yüzünü yıkar.

         Banyo Yapma:

• 1 yaşından itibaren çocuğa da sünger verilmelidir. Ancak asıl yıkama işlemini biz yapıyoruz. Banyo yaparken oyun oynamasına izin verilmemelidir. Çocuk her akşam yıkanmalıdır.
• 60-72 ayları arasında çocuk el ve ayaklarını yıkamanın dışında banyoda, saç yıkama işleminde yetişkinden yardım alır.
• 5 yaşında gözlem altında kendi yıkanabilir.

          Diş Fırçalama:

• Dişleri çıkana kadar çocuğun ağzında pamukçuk oluşmaması için karbonatlı su ile ağzı temizlenmelidir. Tülbentli parmağı karbonatlı suya batırıp çocuğun ağzı yumuşakça silinmelidir. Birikinti kesinlikle bırakılmamalıdır. Bu işlem her emzirmeden sonra yapılmalıdır.
• Dişleri hafif çıkınca minik, yumuşak bir bebek fırçası verilir. Ama macunsuz, sadece su ile fırçalar.
• Dişler tamamen çıkınca yani 1 yaşından sonra diş fırçasına mercimek tanesi kadar macun sıkılıp, ayna karşısında dişlerini fırçalamalıdır. Sabah-akşam fırçalamalıdır.
• Çocuk tatlı bir şey yediyse hemen su verilmelidir.
• 60-72 ayları arasında çocuk ağzına kaçırmadan dişlerini fırçalayabilir.